Νέος μήνας ανοίγεται μπροστά μας και το έθιμο θέλει την 1η Απριλίου να λέμε «αθώα» ψέματα. Με αφορμή την ημέρα αυτή, στην Clip News αποφασίσαμε να μελετήσουμε το φαινόμενο των fake news μέσω της πλατφόρμας Brandwatch*, συλλέγοντας και αναλύοντας δεδομένα προερχόμενα από online Μέσα (news, blogs, forums, social media), ορίζοντας ως χρονικό διάστημα μελέτης την 1η Απριλίου 2020 έως 31 Μαρτίου 2021.
Κορωνοϊός σε πρώτο πλάνο
Φράσεις όπως «διασπορά fake news» και «fake news για τον κορωνοϊό» βρέθηκαν στο προσκήνιο, ενώ έντονη είναι και η πολιτική χροιά που λαμβάνει το φαινόμενο των ψευδών ειδήσεων. Επιπλέον χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι και η άνθηση των θεωριών συνωμοσίας τόσο για τον ιό, όσο και για τα εμβόλια καταπολέμησής του. Η κάλυψη γεγονότων σχετικών με την πανδημία (π.χ. επεισόδια στη Νέα Σμύρνη, έλεγχοι στη Δυτική Αττική) από ορισμένα Μέσα αποτέλεσε θερμό πεδίο συζήτησης για τους χρήστες των Social Media, οι οποίοι άσκησαν έντονη κριτική, παροτρύνοντας ακόμη και για κατάθεση σχετικών καταγγελιών στο ΕΣΡ.
Επικαιρότητα μοιρασμένη σε hashtags
Το buzz της κριτικής κατά των ΜΜΕ ήταν τόσο μεγάλο, που δημιούργησε και hashtags όπως #boycottgreekmedia και #μμε_ξεφτιλες. Ελληνοτουρκικά, υποθέσεις #metoo,το ζήτημα για τη λειτουργία του Παιδοκαρδιοχειρουργικού Κέντρου του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία», ήταν ορισμένα από τα top hashtags της επικαιρότητας που απασχόλησαν την περίοδο αυτή. Είναι εμφανές ότι το #fake_news παραμένει το κορυφαίο σε απήχηση hashtag.
Τα χρονικά… κύματα
Ο συγγραφέας και φιλόσοφος Ουμπέρτο Έκο φέρεται να είχε πει ότι «Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις». Παρατηρώντας το παρακάτω διάγραμμα εκ πρώτης γίνεται αντιληπτό ότι κατά την περίοδο του καλοκαιριού και ειδικά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, ο όγκος των αναφορών για τον όρο «fake news» μειώνεται σημαντικά, ενώ αρχίζει να σημειώνει ανοδική πορεία τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο. Σε μια δεύτερη ανάγνωση, οι αναφορές αυξάνονται στις περιόδους εκτίναξης των κρουσμάτων του κορωνοϊού (1ο, 2ο και 3ο κύμα), συμπαρασυρόμενες και από την υπόλοιπη ειδησεογραφία. Αξίζει να σημειωθεί ότι διεθνή θέματα που αναπαράχθηκαν από ελληνικά Μέσα, όπως ο αποκλεισμός από τα κοινωνικά δίκτυα προέδρων χωρών (Ντόναλντ Τραμπ, Νικολάς Μαδούρο) για χρήση παραπληροφόρησης σχετικά με την πανδημία, είχαν την δική τους ικανή ποσοτική μερίδα στις μετρήσεις.
Emojis
Το δικό της ενδιαφέρον παρουσιάζει και η λίστα με τα πιο συχνά ιδεογράμματα (emojis) που χρησιμοποιούνται κυρίως από χρήστες των κοινωνικών δικτύων για να σχολιάσουν μια είδηση. Τα δυο πιο συχνά emojis που παρατηρούνται είναι το πρόσωπο με δάκρυα χαράς αλλά και το σημάδι ελέγχου. Η δηκτική αλλά και η έντονα επικριτική διάθεση στις επισημάνσεις είναι παρούσες.
Πριν το τέλος
Αξίζει να αναφερθεί ότι σε ερώτηση για έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για τον Μάρτιο του 2020 που αφορούσε στην συχνότητα με την οποία οι πολίτες έρχονται σε επαφή με ειδήσεις που παρερμηνεύουν την πραγματικότητα ή είναι ψευδείς (fake news), η Ελλάδα κατατάχθηκε στην τρίτη θέση των χωρών της ΕΕ με ποσοστό 82%. Σημειώνεται ότι οι χώρες ταξινομήθηκαν με βάση το άθροισμα των τριών απαντήσεων (κάθε μέρα ή σχεδόν κάθε μέρα, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα και αρκετές φορές τον μήνα).
Βάσει όλων των παραπάνω, λοιπόν, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι τα fake news απασχόλησαν και συνεχίζουν να απασχολούν έντονα το κοινωνικό σύνολο, «στιγματίζοντας» με τον δικό τους τρόπο τον τελευταίο χρόνο και ειδικότερα την περίοδο της υγειονομικής κρίσης.
*Η Clip News είναι η μοναδική εταιρεία στην Ελλάδα που παρέχει υπηρεσίες της πλατφόρμας Brandwatch. Γνωρίστε την!
Κεντρική φωτογραφία: Markus Winkler, unsplash.com